چکیده پایان نامه
نهج‌البلاغه اثر مشهور عالم بزرگ شیعه سیّد رضی، از مهمترین آثار اسلامی است که تألیفات بسیاری پیرامون آن به رشتۀ تحریر درآمده و تکمله‌های نهج البلاغه، بخشی از آنهاست. تحقیق حاضر پس از تبیین ابعاد موضوع، با گردآوری اطلاعات و اسناد مکتوب، تکمله‌های نهج‌البلاغه فارسی و عربی را شناسایی کرده و به روش توصیفی ـ تحلیلی به گزارش، تبیین و بررسی مؤلف، مندرجات، نسخه‌ها، ترجمه‌ها، چاپ‌ها و تحلیل نقاط قوت و ضعف آنها پرداخته است. تحقیق حاضر نشان داد این آثار که با نام‌های متنوعی همچون: مستدرک، ملحقات، مصادر و اسانید نهج‌البلاغه، عرضه شده، غالباً با دو انگیزۀ توسعۀ محتوای نهج‌البلاغه و دفاع از اصالت آن، نگاشته شده است. بخشی از آنها، ناظر به تکمیل محتوا و متن خطب، نامه‌ها و کلمات قصار نگاشته شده، و برخی دیگر بیشتر متوجه تکمیل اسناد و توسعۀ مصادر نهج‌البلاغه بوده‌است. از این رو آثار شناسایی شده، در دو بخش تکمله‌های متنی و تکمله‌های سندی و منبعی به ترتیب تاریخ حیات مؤلفان، طبقه‌بندی و به بررسی، توصیف و تحلیل آنها پرداخته شد. آثار معدودی که در دسترس نیست و از محتوای آنها اطلاعات دقیقی وجود ندارد، اما برخی از منابع آنها را در زمرۀ تکمله‌های نهج‌البلاغه شمرده‌اند، در فصلی جداگانه معرفی شده‌اند. نتایج تحقیق نشان داد این تکمله‌ها صرف نظر از قوت‌ها و ضعف‌های ساختاری، روشی و محتوایی، موفقیت قابل توجهی در اثبات اصالت و استناد محتوای نهج‌البلاغه به امیرمؤمنان و توسعۀ معارف علوی داشته‌اند، اما در حفظ مزیت بلاغی نهج‌البلاغه، و رعایت اصول فنّی اِسناد و تخریج سندی، چندان توفیق نیافته‌اند.
نظرات